Dzień herbaty
03-12-2024 05:35
Dzień kawy, czekolady czy pizzy zna już niemal każdy, ale dzisiaj obchodzimy równie wdzięczne “święto” jakim jest Dzień Herbaty. O tej jednej z najpopularniejszych używek napisała dla Was nasza dietetyk Kinga Głaszewska
Prozdrowotne właściwości herbat i skutki ich nadmiernego spożywania
Herbata znana jest od około 5 tysięcy lat i była jednym z pierwszych produktów, którym handlowano na skalę międzynarodową. Największymi producentami herbaty są Indie, Chiny, Sri Lanka i Kenia. Polska jest narodem herbatolubnym, ale największymi konsumentami są Irlandia i Wielka Brytania [6].
Liście z krzewu herbacianego (Camelia Sinensis) mogą być zbierane kilka razy w roku, a w niektórych regionach, gdzie okres wegetacyjny trwa 12 miesięcy, nawet i cały rok (Indonezja, Cejlon, Południowe Indie). Większość herbat dostępnych na rynku to susz będący mieszanką liści z różnych krajów.
Najczęściej wybierane herbaty, to herbaty ekspresowe (czarna i zielona). Coraz rzadziej kupowane są te w wersji granulowanej, które de facto charakteryzują się słabą jakością. Obserwuje się tendencję do wybierania coraz lepszych gatunkowo mieszanek, częściej kupowane są droższe herbaty ekspresowe, jednak warto pamiętać, że lepszą jakością cechują się te w wersji liściastej.
Herbata swoje właściwości smakowe i zdrowotne zawdzięcza składnikom biologicznie aktywnym takim jak flawonoidy, garbniki czy olejki eteryczne. Ponadto herbata, tak jak kawa dostarcza kofeiny - jej zawartość w porcji mieści się w granicach 15–65 mg. Ilość kofeiny zwiększa się wraz z czasem parzenia [4]. Podobnie jest z polifenolami - najwyższe stężenia odnotowuje się w herbatach parzonych około 10 min. Związki polifenolowe zawarte w herbacie wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające, antybakteryjne.
Na rynku wyróżnia się herbaty:
- Czarne - powstają z liści poddanych fermentacji, zawierają głównie taniny pochodzące z katechin. Regularne picie około 3 filiżanek czarnej herbaty może zmniejszać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych [8].
- Zielone - otrzymuje się je z górnych listków krzewu poddanych działaniu pary wodnej, a kolejno suszonych. Nie jest to herbata poddawana fermentacji. Zawiera głównie katechiny, w tym galusan epigallokatechiny o silnym działaniu przeciwutleniającym. Ponadto dostarcza większych ilości l-teaniny (aminokwasu pozytywnie wpływającego m.in. na układ nerwowy szczególnie w sytuacjach stresowych) niż herbata czarna czy oolong. Regularne picie zielonej herbaty może pozytywnie wpływać na układ krążenia i gospodarkę lipidową [1]
- Białe - powstają z niefermentowanych, młodych, nieotwartych paczków. Pochodzą głównie w prowincji Fuijan w Chinach. W związku z tym, że liście są najmniej przetworzone, zawierają najwięcej polifenoli i wykazują silne działanie antyoksydacyjne. W smaku jest delikatna [3].
- Czerwone - liście poddaje się procesowi fermentacji mikrobiologicznej, czyli długotrwałemu wystawieniu na działanie mikroorganizmów, które zapoczątkowują dojrzewanie herbaty, stąd też pojawia się jej ziemisty posmak. Szczególną popularnością cieszy się herbata Pu-erh pochodząca z prowincji Yunnan. Czerwona herbata cieszy się powodzeniem wśród osób na dietach redukcyjnych, ponieważ usprawnia pracę jelit, ponadto działa rozkurczająco na naczynia krwionośne i drogi żółciowe.
- Żółta - inaczej nazywana cesarską, jest to najmniej znana odmiana herbaty, ponieważ produkowana jest w małych ilościach, wyłącznie w Chinach. Należy do herbat lekko sfermentowanych. Wykazuje działanie tonizujące i usprawniające procesy trawienne.
- Turkusowa - inaczej nazywana oolong, ulung, wolong - produkuje się ją głównie w Chinach i na Tajwanie z nieco starszych i większych liści. Proces obróbki liści składa się z kilku etapów m.in. więdnięcia, podgrzewania, rolowania, dususzania i prażenia. Jest to herbata częściowo fermentowana. Może być pomocna w stabilizacji ciśnienia tętniczego krwi, wzmocnienia układu odpornościowego czy regulowania poziomu cukru we krwi.
- Kombucha - napój na bazie sfermentowanej, słodkiej herbaty przez symbiotyczną kulturę drożdży (SCOBY – Symbiotic Culture of Bacteria and Yeast) i bakterii kwasu octowego. Wykazuje właściwości przeciwutleniające, antymikrobiologiczne i przeciwgrzybicze oraz wzmacniające. Bezpieczeństwo jej regularnego stosowania nie jest dostatecznie ugruntowane, dlatego powinna być traktowana z ostrożnością raczej jako napój uzupełniający dietę w składniki bioaktywne. Picie kombuchy warto zaczynać od małych ilości [7].
- Matcha - sproszkowana, zielona herbata. Pochodzi z rejonu Nishio i Uij Tawara w prefekturze Aichi. Stężenie przeciwutleniaczy w niej zawartych znacznie przewyższa stężenie przeciwutleniaczy, jakie znajdziemy w zwykłej zielonej herbacie, jest bogatym źródłem beta-karotenu i aminokwasów.
- Na rynku można kupić również herbatę Roibos, która jest suszem czerwonokrzewu. Nie zawiera ona kofeiny i ma niski poziom tanin. Jej liście po zerwaniu i pocięciu zostają poddane oksydacji. Nie zawierają dużej ilości garbników, więc ma dość łagodny smak.
- Szeroką grupę herbat stanowią też herbaty ziołowe oraz np. Yerba Mate, którym tak naprawdę należałoby poświęcić kilka dodatkowych artykułów. Bądźcie na bieżąco z naszymi artykułami, a pewnie będą pojawiały się teksty o wartościowych, ziołowych herbatkach.
Zafałszowania herbat
W celu obniżenia kosztów produkcji, przedłużenia przydatności do spożycia czy nadania ładniejszej, intensywniejszej barwy dochodzi do prób fałszowania produktów. Najczęściej podlegają temu herbaty białe. Jednym z najczęstszych zafałszowań jest dodawanie zepsutych, starych liści do nowych mieszanek, niestety większość nieuczciwych zachowań jest trudne do wykrycia, dlatego polecamy poszukać szanującej się herbaciarni, która na pierwszym miejscu będzie stawiała jakość [6].
Negatywne skutki picia herbaty
Herbaty są źródłem garbników, które w przewodzie pokarmowym mogą utrudniać wchłanianie witamin i minerałów oraz wpływają na metabolizm leków. Nie powinno się ich pić do posiłku, ani popijać leków. Ponadto herbata jest źródłem szczawianów, więc jej spożycie powinny ograniczyć osoby z kamicą nerkową. Nadmierne pobieranie kofeiny z kawy i herbaty może doprowadzić do wiązania przez polifenole żelaza, co ogranicza jego absorpcję w przewodzie pokarmowym. Za umiarkowany poziom spożycia kofeiny uznaje się wartości do 300 mg dziennie [2].
Liście herbaty należy przechowywać w suchym, szczelnie zamkniętym słoiku w zacienionym miejscu. Po wybraniu odpowiedniej herbaty dla siebie, warto doczytać lub zapytać sprzedawcę jaki sposób parzenia będzie najlepszy do zakupionych liści.
Piśmiennictwo:
- Chatterjee S., Chatte A., Bandyopadhyay S.K., L-Theanine: A Prospective Natural Medicine, J. Pharm. Sci. Rev. Res., 41(2), 2016.
- Frankowski M, Kowalski A., Ociepa A., Siepak J., Niedzielski P., Kofeina w kawach i ekstraktach kofeinowych i odkofeinowanych dostępnych na polskim rynku, Bromat. Chem. Toksykol, 1, 2008.
- Hilal Y., Engelhardt U.: Characterisation of white tea. Comparison to green and black tea. J. Verbraucherschutz Lebensmittelsicher, 2007, 2, 414-421.
- Jarosz M., Wierzejska R., Mojska H., Świderska K., Siuba M., Zawartość kofeiny w produktach spożywczych, Bromat. Chem. Toksykol., 3, 2009.
- Li J., Lu X., Jiang M., Shao W., Zhou J. (2013), Survey and Analysis on Undergraduate Tea Consumption and Attitude towards Tea Consumption, “Asian Agricultural Research”, No. 5(5).
- Miazga-Sławińska M., Grzegorczyk A., Herbaty - rodzaje, właściwości, jakość i zafałszowania, Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, 3(304), 2014.
- Waszkiewicz-Robak B., Biller E., Kulik K., Bazarnik M., Obiedziński M., Funkcjonalny i pokrzepiający napój kombucza – właściwości prozdrowotne i bezpieczeństwo zdrowotne, Probl Hig Emidemiol, 97(4), 2016.
- Wierzejska R., Wpływ picia herbaty na zdrowie - aktualny stan wiedzy, Przegl Epidemiol, 68, 2014.