NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCY – JAK WSPOMÓC SIĘ DIETĄ?
21-11-2024 07:09
Do prawidłowego funkcjonowania tarczycy oprócz przyjmowanych leków ważne jest prawidłowe żywienie. Dowiedz się na co zwrócić uwagę przy komponowaniu diety aby dostarczyć organizmowi niezbędnych składników odżywczych i utrzymać organizm w dobrej kondycji zdrowotnej.
NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCY – JAK WSPOMÓC SIĘ DIETĄ?
Choroby tarczycy dotyczą aż 22% osób w Polsce. Niestety wiele osób bagatelizuje objawy świadczące o początkach tego schorzenia. Efektem nieleczonej niedoczynności tarczycy jest spowolnienie procesów metabolicznych, a także zachwianie zdrowia psychicznego. Dlatego do prawidłowego funkcjonowania tarczycy oprócz przyjmowanych leków tak ważne jest prawidłowe żywienie. Dowiedz się na co zwrócić uwagę przy komponowaniu diety aby dostarczyć organizmowi niezbędnych składników odżywczych i utrzymać organizm w dobrej kondycji zdrowotnej.
CO TO JEST NIEDOCZYNNOŚC TARCZYCY ?
O niedoczynności tarczycy mówimy w momencie gdy organizm nie wytwarza hormonów tarczycy (tj.tyroksyna- T4, trójjodotyronina- T3, czyli całkowite hormony tarczycy) lub wytwarza ich niewystarczającą ilość.
Istnieją 4 typy niedoczynności:
Subkliniczna - jest najłagodniejszą formą niedoczynności tarczycy, często nie dającą żadnych objawów ze strony organizmu. Jest stanem, w którym można zaobserwować umiarkowane podwyższone stężenie TSH w surowicy przy prawidłowych wartościach referencyjnych fT3 i fT4 (wolne hormony tarczycy, które nie są związane z białkami surowicy krwi).
Pierwotna - jest spowodowana uszkodzeniem gruczołu tarczycy ze znacznie podwyższonym stężeniem TSH. Przyczyną tej formy niedoczynności może być m.in. choroba Hashimoto, wycięcie częściowe lub całkowite tarczycy, niedobór lub nadmiar jodu.
Wtórna- jest to stan, w którym przysadka mózgowa nie produkuje wystarczających ilości hormonu TSH.
Trzeciorzędowa – wynika z nieprawidłowej ilości tyroliberyny (TRH) produkowanej przez podwzgórze, co jest następstwem nieprawidłowej pracy przysadki powodując niższą produkcję TSH.
PODSTAWOWE ZASADY DIETY
Warto zadbać o swój organizm i wesprzeć pracę tarczycy odpowiednią dietą, aby to zrobić należy pamiętać o:
- Regularnym spożywaniu posiłków 4-5 w ciągu doby w odstępach 3-4h. Pierwszy posiłek powinien być spożyty najpóźniej godzinę po wstaniu z łóżka- przyjmując leki z lewotyroksyną (np. Euthyrox lub Letrox) należy pamiętać by zostały one spożyte na czczo minimum 30minut przed pierwszym posiłkiem aby uefektywnić działanie leku . Ostatni posiłek powinien być zjedzony 2-3h przed snem.
- W pierwszym posiłku zaleca się unikania produktów z wysoką zawartością wapnia, ponieważ może on upośledzać wchłanianie leku.
- Dokładnym i spokojnym przeżuwaniu.
- Wykluczeniu produktów wysoko przetworzonych tj. żywność typu fast food, słodkie napoje, ciastka, wafelki, batony, chipsy, krakersy itp.
- Unikaniu smażenia potraw i pieczenia w tradycyjny sposób ze względu na wysoką zawartość tłuszczów, zalecane techniki kulinarne to pieczenie w folii aluminiowej, duszenie bez wcześniejszego obsmażania, gotowanie na parze, gotowanie w wodzie.
- Nawadnianiu organizmu minimum 1,5-2 litrów na dobę.
- Spożywaniu białka w postaci chudych mięs (np. kurczak, indyk) oraz wędlin, a także przetworów mlecznych.
- Unikaniu tłuszczów zwierzęcych, w których występują nasycone kwasy tłuszczowe - w nadmiarze powodują wzrost poziomu cholesterolu we krwi oraz miażdżycę. Najlepiej zamieniając je na tłuszcze roślinne tj. orzechy czy oleje, zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe.
- Węglowodanach, które powinny zostać dostarczone z produktów pełnoziarnistych, a także owoców i warzyw (4-5 porcji na dobę - jedna porcja odpowiada jednej sztuce wybranego owocu lub warzywa) zawierających błonnik, który odgrywa ważną rolę w diecie (przeciwdziała zaparciom, zwiększa uczucie sytości).
- Aktywności fizycznej minimum 3 razy w tygodniu.
NAJWAŻNIEJSZE SKŁADNIKI MINERALNE
Aby zoptymalizować pracę tarczycy poprzez zdrowy tryb życia należy również zwrócić uwagę na składniki mineralne, które wpływają na syntezę hormonów tarczycy, są to:
JOD
Niedobór jodu jest przyczyną zmniejszonej produkcji syntezy hormonów tarczycy co powoduje powiększenie gruczołu tarczycowego, ograniczenie jego wzrostu, a także powstawanie wola. Niestety nadmiar również nie jest korzystny dla organizmu, ponieważ może prowadzić do efektu Wolffa-Chainkoffa (upośledzony wychwyt jodu przez tarczycę). W ciągu doby należy dostarczyć wraz z pożywieniem 150 µg jodu. Bogatym jego źródłem są głównie ryby (tj. dorsz, łosoś świeży, mintaj świeży, makrela wędzona, śledź solony, śledź świeży, flądra świeża, pstrą tęczowy), które powinny być spożywane nawet 3 razy w tygodniu. W mniejszym stopniu są to także przetwory mleczne (sery żółte), jaja, produkty zbożowe (otręby pszenne, płatki owsiane) a także warzywa (brokuły, groch, szpinak) i orzechy (laskowe, arachidowe).
ŻELAZO
Kolejnym niezbędnym pierwiastkiem jest żelazo, które wchodzi w skład kluczowego enzymu tarczycowej peroksydazy jodującej wpływającej na aktywację przemian tyreoglobuliny w T4 i T3. Jego niedobór prowadzi do powiększenia narządu tarczycy poprzez zwiększone wytwarzanie TSH i w następstwie do rozwoju niedoczynności. Dobowa podaż żelaza powinna wynosić dla kobiet 18mg i mężczyzn 10mg w wieku 19-65 lat. W produktach spożywczych pierwiastek ten występuje w mięsie oraz rybach, a także produktach roślinnych tj. nasiona lnu, pestki dyni, maku, suchych nasionach roślin strączkowych.
SELEN
Wchodzi w skład enzymu dejodynazy i bierze udział w przemianach T4 w aktywną formę T3. Niedobór prowadzi do obniżenia aktywności tarczycy, wytwarzania T3, a długotrwały niedobór do upośledzenia wchłaniania jodu, nasilając rozwój niedoczynności. Objawami niedoboru może być pogorszony nastrój, częste infekcje, ogólne osłabienie oraz zmęczenie. Dziennie należy dostarczać 45 µg selenu, naturalnie w produktach spożywczych występuje głównie w skorupiakach, rybach a także orzechach- głównie brazylijskich.
CYNK
To element białek receptorowych T3, jego niedobór może wpływać na upośledzenie wiązań tego hormonu powodując podobnie jak poprzednie pierwiastki – rozwój niedoczynności. Prowadzi także do osłabienia układu autoimmunologicznego oraz spowolnienia metabolizmu. Cynk przyspiesza gojenie się ran, a także korzystnie wpływa na skórę. Bogatym źródłem cynku są produkty zbożowe pełnoziarniste (tj. pieczywo pełnoziarniste, kasza gryczana, jaglana) , mięso oraz zarodki pszenne, pestki dyni czy nasiona lnu.
PODSUMOWANIE
Racjonalne żywienie oraz aktywność fizyczna mają duże znaczenie w kontekście chorób tarczycy, wspomagają jej prawidłową pracę, a także wpływają na ogólne
samopoczucie. Przestrzegając podstawowych zasad diety, dostarczając organizmowi składników mineralnych takich jak jod, cynk, selen i żelazo w odpowiednich ilościach wraz z leczeniem farmakologicznym może przynieść ogromne korzyści zdrowotne.
Autor tekstu - Patrycja Bielak - studentka dietetyki / praktykantka
PIŚMIENNICTWO
- Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i Fizjologia człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Wyd.V 2009; 590-594.
- https://ktomalek.pl/blog/czym-jest-i-jak-objawia-sie-niedoczynnosc-tarczycy/w-571 [dostęp: 06.08.2020r.).
- Rogala N., Zdrojowy-Wełna A., Zatońska K., Bednarek-Tupikowska G.: Postępowanie w subklinicznej niedoczynności tarczycy u dorosłych. Family Medicine & Primary Caer Review, 2015; 17, 1: 55-59.
- Tuchendler P., Zdrojewicz Z.: Dieta w chorobach tarczycy. Med. Rodzina, 2017; 20(4): 299-303.
- Stolińska H., Wolańska D.: Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy. Żywienie człowieka i Metabolizm, 2012, XXXIX,3: 221-229.
- Góra D.,: Występowanie chorób tarczycy u osób w wieku 0-18 lat w wybranych miastach województwa śląskiego. ACTA UROBOROI KRĘGU EPIDEMII, 2018; 81-87.
- https://www.woia.pl/dat/attach/930_praca-specjalizacyjna---malwina-liskowska.pdf [dostęp: 06.08.2020r.]
- Krekora-Wollny K.: Niedoczynność tarczycy a otyłość. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2010,tom 1, 1: 63-65.
- Pyka B., Zieleń-Zynek I., Kowalska J., Ziółkowski G., Hudzik B., Gąsior M., Zubelewicz-Szkodzińska B.: Zalecenia dietetyczne dotyczące spożywania jodu — w poszukiwaniu konsensusu między kardiologami a endokrynologami. Via Medica, 2019, tom 14, 2: 156-160.
- Jarosz M.: Normy żywienia dla populacji Polskiej. Wydawnictwo Instytut Żywności i Żywienia, 2017: 371-373.